Zonguldak’taki Ereğli Kömür Havzası Amelebirliği Biriktirme ve Yardımlaşma Sandığı seçimlerinin sandık heyecanının doruğa ulaştığı, ancak aralarında bazı milletvekilleri de olmak üzere siyasetçilerin destekledikleri bazı adaylar için oy kullanacak işçilerin bir kısmına baskı uyguladıkları iddia ediliyor.
AMELEBİRLİĞİ SEÇİMLER ÖNCESİ FOKUR FOKUR KAYNIYOR, 29 MAYIS’TA DANANIN KUYRUĞU KOPACAK
Gazeteci Orhan Akyüz’ün, edindiği bilgiye göre, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı Zonguldak’taki Ereğli Kömür Havzası Amelebirliği Biriktirme ve Yardımlaşma Sandığı Yönetim Kurulu Üyeliği ve şube temsilciliği seçiminin 29 Mayıs 2024 Çarşamba günü yapılacak olmasının öncesinde bazı adayların, Türkiye Taşkömürü Kurumu’nda (TTK) yeraltında ve yer üstünde çalışan oy kullanacak işçileri sıklıkla markaja almaya çalışmalar yaptıkları ve vaatlerde bulunmalarının yanı sıra aralarında bazı milletvekillerinin de bulunduğu bazı siyasetçilerden destek istedikleri öne sürülüyor.
BAZI MİLLETVEKİLLERİ DEVREDEYMİŞ!
TTK’nın bazı maden işçileri, bazı siyasetçilerin bazı adaylar için neredeyse tehdite varan baskılarına maruz kaldıklarına dikkati çekerek, şöyle konuştular:
“TTK çalışanları için Amelebirliği seçimleri büyük önem arz etmektedir, yani bizlerin ekonomik anlamda zorda kaldığımızda imdadımıza yetişen kuruluşumuzdur. Buranın güçlü yapıya ulaşması olmazsa olmazımız. Ancak yaklaşmakta olan Amelebirliği seçimleri öncesi aralarında bazı milletvekilleri de olmak üzere bazı siyasetçilerin bizlere yönelik inanılmaz derecede baskı kurarak destekledikleri adaylar için oy istemelerinden dolayı çileden çıkıyoruz. Yahu hiç olmazsa Amelebirliği seçimlerine karışmasınlar. Birde inanırmısınız aba altından sopa gösterir gibi söylemlerde bulunmaları var ya inanılır gibi değil. Amelebirliği’ne ‘çakal’ kimliğine bürünerek üşüşmek isteyenlere müsaade etmeyeceğiz. Siyasetçilerin Amelebirliği seçimlerinden ellerini çekmelerini istiyoruz, o kadar, nokta diyoruz.”
ADAYLIK BAŞVURULARI NE ZAMAN YAPILMIŞTI?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı Zonguldak’taki Ereğli Kömür Havzası Amelebirliği Biriktirme ve Yardımlaşma Sandığı Yönetim Kurulu Üyeliği ve şube temsilciliği seçimi için 15 Nisan 2024 Pazartesi günü saat 08.00’de başlayan adaylık başvuruları, 19 Nisan 2024 Cuma günü saat 17.00’de sona ermişti.
TTK’DAN BAŞVURAN 57 ADAY YARIŞACAK
Amelebirliği Biriktirme ve Yardımlaşma Sandığı 2025-2028 seçim döneminde bölgelerden merkez yönetim kuruluna 23, şube yönetimine de 34 olmak üzere TTK’da çalışan toplamda 57 kişi aday oldu.
TTK’NIN BÖLGELERİNDEN ADAY OLANLARIN SAYISI
Kozlu bölgesinden merkez yönetim kuruluna 7 ve şube yönetimine 6, Karadon bölgesinden merkez yönetim kuruluna 4 ve şube yönetimine 7, Üzülmez bölgesinden merkez yönetim kuruluna 3 ve şube yönetimine 5, Gelik bölgesinden merkez yönetim kuruluna 2 ve şube yönetimine 4, Armutçuk bölgesinden merkez yönetim kuruluna 3 ve şube yönetimine 5, Merkez bölgesinden merkez yönetim kuruluna 1 ve şube yönetimine 3, Amasra bölgesinden de 3 ve şube yönetimine 4 kişi aday oldu.
YÖNETİM KURULU ÜYELİĞİ 15’DEN 13’E DÜŞTÜ
Ereğli Kömür Havzası Amelebirliği Biriktirme ve Yardımlaşma Sandığı Başkanı Veli Köktürk, yeni seçilecek yönetim kurulu üyelerine başkanlık edecek.
Öte yandan başkanla birlikte 15 kişiden oluşan yönetim kurulu üye sayısının 13’e, şube temsilciliği sayısının da Zonguldak (Merkez - Üzülmez), (Karadon - Gelik) iş yerlerinin birleştirilmesiyle 7’den 5’e düşürüldüğü öğrenildi.
AMELEBİRLİĞİ YÖNETİM KURULUNA DOĞRUDAN ATAMALAR NASIL?
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca 1, TTK Genel Müdürlüğü’nce 1, TTK’nın müessese müdürlüklerinden Kozlu, Üzülmez, Karadon, Amasra ve Armutçuk’tan 1’er olmak üzere 5 kişi olarak 7 kişi doğrudan seçimsiz Amelebirliği Yönetim Kurulu’na atanmaktadır, diğer 6 kişi de seçimle gelmektedir.
AMELEBİRLİĞİ KURULUŞU
Ereğli Kömür Havzası Amelebirliği Biriktirme ve Yardımlaşma Sandığı’nın verilerinde, Amelebirliği’nin kuruluşuna yönelik bilgiler şöyle yer alıyor:
“Zonguldak kömür madenleri 1848 yılında işletmeye açılmıştır. 1848 - 1958 yılları arasında ne maden işçiliğini ve ne de çalışma yaşamını düzenleyen bir mevzuat bulunuyordu. 1858 tarihli Arazi Kanunu ile 1861 tarihli Maadin Nizamnamesi de Zonguldak havzasında uygulanmamıştı.
1867 tarihinde Zonguldak kömür madenleri için çıkartılan Dilaver Paşa Nizamnamesi (Tüzük), bu açıdan havzada iş yaşamını düzenleyen iş hukukuna ilişkin ilk mevzuattır.
İşçi haklarının korunması, işçi sağlığı ve güvenliği açısından son derece yetersiz olan Dilaver Paşa Nizamnamesi'yle diğer Talimatnameler (Yönetmelik'ler) 1921 tarihli ve 151 sayılı Havzai Fahmiyye Amele Kanunu'na kadar yürürlükte kalmıştır.
Bu dönemde Havza'da tam bir vurgunculuk dönemi yaşanmıştır. Sadece insan gücüne dayalı olarak yapılan işletmecilik sonucu birçok işçi iş kazaları sonucu yaralanmış, sakat kalmış veya ölmüştür.
Ocaklara yakın köylerden temin edilen işçiler hiçbir sosyal hakkı olmadan, çok düşük ücretlerle, hatta günlük bir ekmek parasına çalıştırılmaktaydı.
Genelde ocak işletmecileri, yabancı şirketler kömür kampanyaları idi. Bu kampanyalar işletmecilik ile ilgili geniş yetkilere sahip olmuşlar, bu yetkilerini olabildiğince işçileri sömürerek kullanmışlardır.
Herhangi bir iş kazasında yaralanan veya sakat kalan işçiler, hiçbir hak talep edemeden köylerine döner, ocaklarda ölenler ise etrafında yakını yoksa ortada kalırdı.
Taşkömürü havzasındaki huzursuzluk büyüktü ve bu sıkıntılı dönem yeni Türkiye Devletini de rahatsız ediyordu.
Kuvayi Milliyeciler, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin açılışını (23 Nisan 1920) izleyen Hükümetleşme devresinin ilk aylarında (2 Mayıs 1920), stratejik önemini dikkate alarak, Zonguldak Kömür Havzasını derleyip toparlamak için harekete geçmişlerdir. Bu devrede kömürün satışı tamamen serbest bırakılmış, ocaklarda çalışan işçilerin askerlikleri ertelenmiştir.
TBMM Hükümeti, memleketi düşmanlardan kurtarmak için bir yandan savaşlar yaparken memleketin çeşitli kesimlerinde mahalli ve ekonomik tedbirlerin alınmasını da gerekli görmüştür. Nitekim TBMM Reisi Mustafa Kemal Atatürk tarafından Amele Kanunu çıkarılması konusu Meclise getirilmiş, kabul edilerek o zamanın Umuru İktisad Vekili Sayın Celal Bayar görevlendirilmiştir.
Havza tetkike alınmış, alınması gereken önlemler belirlenmiş, çalışma hayatının ve imtiyazlı kömür şirketlerinin hukuki durumu nazara alınarak meclis müzakereleri sonucunda kısa adıyla ‘Havza-i Fahmiyye Amele Kanunu’ çıkarılmıştır.
15 maddelik kanun o döneme göre, işçilere ve çalışma yaşamına yenilikler getirmiştir. Kanunun 4. maddesi de her işletmede İhtiyat ve Teavün Sandığı kurulmasını emretmiştir. 151 sayılı Havza-i Fahmiyye Amele Kanununun 4. maddesinde yer alan ‘Alelumum Madenciler, Nizamname-i mahsusuna tevkifan amele tarafından teşkil olunacak İhtiyat ve Teavün Sandıkları'na beher mah zarfında istihdam edecekleri amele ücurat-ı umumiyesinin yüzde birinden dun olmamak üzere muavenet-i nakdiyede bulunmağa mecburdurlar’ şeklindeki hükümle, Amelebirliği Biriktirme ve Yardımlaşma Sandığının ilk temelleri atılmıştır.
Bu kanun ile kazazede ve hasta maden amelesinin bilhassa amele eşlerinin ve çocuklarının bakımları imkanı getirilmişti.
Amalebirliği 1923 yılının Kanunuevvel (Aralık) ayı içinde Maden Müdürü ve Amelebirliği'nin İlk Reisi Esat Bey'in bir nutku ile açılmıştır.
22 Temmuz 1923 tarihinde Bakanlar Kurulu (İcra Vekilleri Heyeti) tarafından onaylanan Amelebirliği Talimatnamesi ile ülkemizin ilk sosyal yardım kuruluşu fiili olarak hayat bulmuştur.
TTK'da çalışan işçiler ile TEAŞ Çatalağzı -B- Termik Santralında çalışan işçiler Sandığı zorunlu üyesidir. Yaklaşık üye sayısı 20.000'dir.
Amelebirliği, ilk kurulduğu yıllarda İktisat Vekaleti'ne bağlı iken, Hükümet'te,1946 yılında söz konusu Bakanlığın bir birimi olan İş Dairesi'ni bu Bakanlıktan ayırarak Çalışma Vekaleti'nin kurulmasından sonra Amelebirliği bu Bakanlığa bağlanmıştır.
Daha sonra, 17.11.1974 tarihli Cumhurbaşkanlığı Teskeresi ile Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın kurulması üzerine, Amelebirliği bu Bakanlığa bağlı bir birim olarak faaliyetini sürdürmüş olup, 14.12.1983 yılında Çalışma Bakanlığı ile Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı adı altında bir Bakanlık çatısı altında birleştirilmesi sonucunda da Amelebirliği bu Bakanlığın bağlı kuruluşu olarak faaliyetini sürdürmeye devam etmektedir.
HABER-FOTOĞRAFLAR: ORHAN AKYÜZ
