Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk ili olmasının yanı sıra emeğin başkenti kömür kent olarak bilinen Zonguldak’ın şehir merkezindeki tanınmış köklü esnaflarından İbrahim Başçı, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımında, Kömüre Giden Demir Yolu projesini detaylandırarak bir bir anlattı.
“DEMİR AĞLARLA ÖRME PROJESİNE HIZ VERİLDİ”
İbrahim Başçı, paylaşımında şu ifadeleri kullandı:
“Genç Türkiye Cumhuriyeti ‘10 yılda 15 milyon genç yaratma yolunda’ ilerlerken ülkeyi demir ağlarla örme projesine de hız verildi. Cumhuriyetimizin kurucu gücü sanayi yatırımlarını ve ekonomik kalkınmayı sürdürürken, Avrupa ile birlikte 1. Dünya Savaşı’na iştirak etmemiş İsveç ve Danimarka’ya yönelmişti.
1927’de Danimarkalı mühendisler, demir yolu ağının 1000 kilometrelik bölümünü inşa etmek için kolları sıvadılar. 1864’de topraklarının önemli bir kısmını Almanya ve Avusturya’ya kaptıran Danimarka, yaşadığı bu kayıp nedeniyle 1. Cihan Harbi’ne iştirak etmediğinden büyük bir makine ve ekipman gücüne sahipti.
‘1000 KİLOMETREKARELİK DEMİR AĞI’
Cumhuriyetimizle yaptıkları anlaşmadan sonra ‘demir ağlarla örmek’ planının ilk 1000 kilometrelik bölümünü yapmak üzere işe giriştiler. Danimarka’da ülkenin sanayi yatırımları ile ilgili veriler paylaşan Danes Worldwide Derneği kaynaklı bilgilere göre, Danimarka’nın Türkiye’de 8 yılda gerçekleştirdiği bu proje iki ülke ilişkilerinde bir dönüm noktası oldu, sonraki süreçte Ankara-Kopenhag arasındaki ekonomik ve kültürel ilişkiler gelişerek devam etti.
Danes Worldwide Derneği‘nin yayın bülteninde Maiken Friis Jörgensen tarafından kaleme alınan raporda, 1927’de ülkemizde başlatılan demir yolu projesi ile ilgili şu görüşe yer verildi.
‘KÖMÜRE GİDEN HAT’
Danimarka’nın uluslararası alanda ne ile tanındığı gündeme geldiğinde ilk akla gelen mühendislik hizmetleridir. İki bölümden oluşan bu çalışmanın ilk ayağı Çaycuma ilçesi yakınlarındaki Filyos’tan (Zonguldak’ın Çaycuma ilçesine bağlı Filyos beldesi)
başlayıp İmralı ilçesi yakınlarındaki ırmakta bitiyor ve Kömüre Giden Hat adını alıyordu. Bakır Hattı adı verilen ikinci ayağı ise Fevzipaşa’dan başlayıp Diyarbakır’da son buluyordu. Konuyu kaleme alan Jörgensen, yazısında şöyle diyordu. Mustafa Kemal önderliğinde cumhuriyet rejimine geçen ülkenin hedefi ekonomik kalkınmayı kendi kaynaklarını kullanarak realize etmekti. Bu gereksinimle altyapı özellikle ham maddelerin sanayiye erişimi için demir yolu ağları gerçekleştirilmek zorundaydı. Bu proje gerçekleştirilirken hiçbir ulaşım bağlantısı olmayan dağlar ve nehirler ile kaplı zorlu bir coğrafya üzerinde ulaşımı gerçekleştirmek hayli zordu.
‘KAZMA, KÜREK VE KAĞNILARLA PROJE GERÇEKLEŞTİRİLDİ’
Bu günkü inşaat ve ekipman imkanlarına sahip olunmayan o devirde kazma, kürek ve kağnılar ile bu proje gerçekleştirildi. Proje, bu işin başında Avrupa’nın önde gelen üniversitelerinden DTU’dan mezun iki genç mühendis Per Kampmann ve Jörgen Saxlid tarafından yürütüldü. Demir yolu projesi ilerlerken Türkiye Cumhuriyeti 1000 lokomotif ve 1500 vagon alımı için İsveç sanayi kuruluşlarından Nobah ile anlaşmaya vardı. Kampax şirketi, bu projenin inşaat sürecini belgelemek için profesyonel bir ekip ile anlaştı.
‘DEMİRAĞ ADLI BELGESEL HAZIRLANDI’
Bu çalışmada görev alan mühendisler de çalışmalarını, tuttukları notlar ve mektuplarıyla belgelediler. Johannes Mörup adlı bir mühendis, inşaat aşamalarının yanı sıra çevre Türk köylerindeki yaşamı belgeleyen fotoğraf ve flimler çekti. 1917’de kurulan ve 2002’de Cowı şirketine satılan Kampax’ın arşivcisi Flemming Nuri Möller, Türk ve Danimarkalılar tarafından çekilmiş fotoğraf flim ve belgeleri arşivlerden çıkarılarak ‘Demirağ’ adlı bir belgesel hazırlandı.
‘TÜRKİYE VE DANİMARKA’DA GÖSTERİME SUNULAN DEMİRAĞ BELGESELİ’NİN ORİJİNAL FİLM VE FOTOĞRAFLARININ ÖRNEKLERİ TCDD MÜZESI’NE BAĞIŞLANDI”
Bu belgeselin hazırlık aşamasında Möller, Jens Peter, Henrichsen bir araya gelerek çalışmaya başladılar. Demirağ belgeseli 2023 yılında hem Türkiye’de hemde Danimarka Teknik Ünivesitesi’nde gösterime sunuldu. Belgeselin orijinal filmi ve fotoğrafların örnekleri Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) Müzesi’ne bağışlandı.
Zonguldak haberleri
