Türkiye son günlerde Alper Gezeravcı ile uzay araştırmalarında yepyeni bir adım attı. Gezeravcı, SpaceX Dragon uzay aracıyla NASA'nın Florida'daki Kennedy Uzay Merkezi'ndeki Fırlatma Kompleksi 39A'dan uzaya fırtlatılmasının ardından 36 saat süren yolculuğun ardından Uluslararası Uzay İstasyonu'na (UUİ) ulaştı. Türkiye'nin ilk astronotu 14 gün boyunca 13 bilimsel deneye imza atacak.
Tüm dünya gökyüzüne bakarken ve yeni bir gezegen bulmaya çalışırken Türkiye'nin bu hamlesi pek de şaşırtıcı değil.
Bloomberg'in haberine göre; küresel uzay ekonomisi 2022'de yüzde 8 büyüyerek 546 milyar dolara ulaştı ve tahminler önümüzdeki beş yıl içinde yüde 41'lik bir büyüme daha olacağını gösteriyor. Üstelik uzay araştırmalarında yol katedileceğine halk da inanıyor.
Pew Araştırma Merkezi'nin yakın tarihli bir anketine göre Amerikalıların yüzde 69'u NASA'nın dünyanın önde gelen uzay ajanslarından biri olduğuna inanıyor ve ABD'nin uzay araştırmalarındaki liderlik rolünü sürdüreceği düşünülüyor. Üstelik bu düşünce parti sınırlarını aşıyor ve hem cumhuriyetçilerin hem de demokratların çoğunluğu tarafından destekleniyor.
Ayrıca SpaceX, Blue Origin ve Virgin Galactic gibi özel şirketler hızla uzay projeleriyle tüm dünyada dikkat çekse de ABD'li yetişkinlerin yüzde 65'i NASA'nın uzay araştırmalarına devam etmesinin gerekli olduğunu düşünüyor. Araştırmada özel uzay şirketlerine genel olarak olumlu bakılsa da uzay enkazı ile ilgili soru işaretleri var. Ankete katılanların yüzde 26'sı bu bağlamdaki uzay enkazlarıyla ilgili endişelerini dile getiriyor.
Hatta 2022'de Avrupa Uzay Ajansı (ESA) uzay enkazları hakkında bir rapor yayınlamış ve SpaceX'in Starlink'i gibi artan uydu sayısının uzay ortamı üzerinde sürdürülemez bir etki yarattığına dikkat çekmişti.
Uzay enkazlarının yarattığı endişeye rağmen ve odaklanılan uzay araştırmalarının yanı sıra Amerikalıların yüzde 55'i önümüzdeki 50 yıl içinde rutin bir uzay turizmi de bekliyor; bu da sivil uzay yolculuğuna yönelik artan beklentiyi yansıtıyor.
Bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeler, ülkelerin uzay çalışmalarına ilgiyi artırırken Birleşmiş Milletler Uzay İşleri Ofisi'nin 2022 yılı raporunda yıllık olarak uzaya en fazla nesne fırlatan ülkeler belirlendi. İşte uzay araştırmalarında en gelişmiş 13 ülke...
13. İSPANYA
İspanya'nın Miura 1'in fırlatılmasıyla elde ettiği başarı, uzay teknolojisinde büyük bir atılımı yansıtıyor. Özel havacılık şirketi PLD Space, El Arenosillo Deney Merkezi'nden fırlatılarak 46 kilometrelik zirveye ulaşan Avrupa'nın ilk yeniden kullanılabilir yörünge altı fırlatıcısını sergiledi.
PLD Uzay ekibinin yüzde 90'ından fazlasının 2025'te yörünge sınıfı bir roket olan Miura 5'e adanmış olmasıyla, İspanya'nın uzay çalışmaları hızlanıyor.
12. GÜNEY KORE
Güney Kore, SpaceX roketi kullanarak ilk casus uydusunu fırlattı ve Kuzey Kore ile uzay yarışındaki rekabet daha da çekişmeli bir hal aldı. Uydu, Vandenberg Uzay Kuvvetleri Üssü'nden fırlatıldı ve Güney Kore'nin nükleer silahlı komşusunu izleme yeteneğini artırdı.
Dünyamızdan 400 ila 600 kilometre yükseklikte çalışan uydu, 30 santimetre kadar küçük nesneleri tespit edebiliyor. Güney Kore 2025 yılına kadar dört casus uydu daha fırlatmayı planlıyor.
11. İTALYA
İtalya'nın uzay araştırma programı, yıllık 2,4 milyar dolarlık ciroya sahip istikrarlı bir endüstriye sahip. Uluslararası görevlere büyük katkı sağlayan İtalya, Mars Express, MRO, JUNO ve ExoMars TGO gibi projelerde rol aldı.
Artemis Anlaşmaları'nın imzacılarından biri olan İtalya, NASA ile işbirliği yaparak hükümetin önerdiği 'Kurtarma Planı' kapsamında 15 milyar dolar değerinde potansiyel sözleşmeleri güvence altına alıyor. Uzay sektöründe kamu-özel sektör ortaklıklarına ayrılan 1,2 milyar dolarla İtalya, havacılık ve uzay yeteneklerini aktif olarak geliştiriyor ve ABD şirketleri için de fırsatlar sunan ortaklıklar arıyor. 2022 yılında İtalyan Hükümeti uzay araştırmalarına 1,74 milyar dolar harcadı.
10. LÜKSEMBURG
Lüksemburg Uzay Ajansı 2018 yılında kuruldu ve ülkenin uzayla ilgili girişimlerinde önemli bir rol oynuyor. Lüksemburg, özellikle asteroit madenciliği alanında uzay araştırmalarıyla uğraşan özel şirketleri, startupları ve kuruluşları finansal olarak desteklemek için devlet fonlarından yararlanmaya odaklanarak, uzayı önemli bir ekonomik alan olarak konumlandırmayı hedefliyor.
Ülke, yaklaşık 1.400 kişiyi istihdam eden 70'in üzerinde kuruluştan oluşan geniş bir uzay endüstrisine sahip. 2023-2027 uzay stratejisinde de belirtildiği gibi Lüksemburg, ulusal GSYİH'ya yüzde 2 ile yüzde 4 arasında katkıda bulunduğu tahmin edilen uzay sektörünü desteklemeyi amaçlıyor.
9. KANADA
Kanada'nın amiral gemisi olan Radarsat, 1995 yılındaki başlangıcından bu yana uzay araştırmalarının ön saflarında yer aldı. Son gelişme olarak 15 yıl boyunca 1,012 milyar Kanada Doları tahsis edilen programın 2026 yılına kadar faaliyet göstermesi bekleniyor.
Ayrıca dördüncü bir uydunun eklenmesiyle yeteneklerinin genişletilmesi de planlanıyor. Yıllık yaklaşık 66 milyon Kanada Doları tutarındaki finansman artışı, Kanada'nın uzay programını büyütme konusundaki kararlılığını doğruluyor ve 2030'lara kadar sürdürülebilir olmasını sağlıyor. Bu nedenle Kanada en çok uyduya sahip ülkelerin başında geliyor.
8. ALMANYA
Almanya, Artemis Anlaşmaları'na resmen katılarak, uzay araştırmalarında işbirliğine rehberlik etmeyi amaçlayan uluslararası anlaşmayı imzalayan 29. ülke oldu.
7. HİNDİSTAN
Hindistan'ın Chandrayaan-3'ü ayın güney kutbuna başarılı bir şekilde indirmesi, ülkenin uzay araştırmaları ve teknolojisindeki gelişmelerin büyük bir başarısı olarak görüldü.
Ay'a iniş yapmayı başaran dördüncü ülke olan Hindistan, yalnızca 74,6 milyon dolar harcayarak, diğer ülkelerin harcamalarının çok küçük bir kısmını harcayarak, uygun maliyetli bir görevle dikkat çekti. 2022'de Hindistan hükümeti uzay araştırmalarına 1,93 milyar dolar harcadı.
6. FRANSA
Fransız uzay teknolojisi girişimi Look Up Space, 14 milyon Euro tutarında fon sağladı.
Look Up Space, fonları, uydu sayısı arttıkça yörüngede artan çarpışma riskini ele alan uzay gözetleme radarı göstericisini ve veri birleştirme platformunu geliştirmek için kullanmayı planlıyor.
5. JAPONYA
Japonya, uzay endüstrisini güçlendirmek için on yıl içinde 6,6 milyar dolar değerinde bir fon kurmaya hazırlanıyor. Kabine tarafından 10 Kasım'da onaylanan fon, mevcut ek bütçeye 2,07 milyar dolar ayırıyor. Girişim, sektörler arasında aktif katılımı teşvik ederek şirketler, üniversiteler ve diğer kuruluşlar tarafından uzay teknolojisi gelişimini desteklemeyi amaçlıyor.
2022'de Japonya hükümeti uzay programlarına 4,9 milyar dolar harcadı ve uzay araştırmalarında en gelişmiş 10 ülkeden biri haline geldi.
Son olarak sadece birkaç gün önce de Japonya Uzay Araştırma Ajansı'na (JAXA) ait "SLIM" aracının Ay'a iniş yapmayı başardığı bildirildi. JAXA açıklamasında, "Moon Sniper" takma isimli SLIM aracının 20 Ocak yerel saatle 00.20'de Ay'a başarılı şekilde iniş yaptığı aktarıldı. Böylece Sovyetler Birliği, ABD, Çin ve Hindistan'dan sonra Ay'a iniş yapma başarısını gösteren 5. ülke oldu.
4. BİRLEŞİK KRALLIK
Birleşik Krallık, yakın zamanda 23 ileri teknoloji projeye 5,08 milyondolar tutarında bağış yaparak, uzay araştırmalarında sürekli olarak ön sıralarda yer alıyor. Birleşik Krallık Uzay Ajansı'ndan 4,06 milyon dolar ve Bilim ve Teknoloji Tesisleri Konseyi'nden 1 milyon dolar tutarındaki yatırım, ülkenin uzay bilimi ve teknolojisini teşvik etmeye olan bağlılığını gözler önüne seriyor.
Birleşik Krallık'ın stratejik odağı, uzay hava durumu tahminini, yüzey robotlarını ve kozmik ışın görevlerini geliştiren projelere ayrılan toplam 1,7 milyon dolar ile fon tahsisinde görülüyor.
3. ÇİN
Çin'in Long March 9 roketi, tüm dünyada dikkat çekti. Sürdürülebilirlik ve verimliliğe odaklanan Long March 9, maliyetleri azaltacak ve Çin'in uzay yeteneklerini geliştirecek şekilde yeniden kullanılabilir şekilde tasarlandı. Ülke uzay programını geliştirmeye devam ederken, bu roket Çin'in stratejisinde önemli bir unsuru temsil ediyor ve küresel sahnede yenilikçiliğe ve rekabetçiliğe olan bağlılığını sergiliyor.
Long March 9, en ileri teknolojisiyle Çin'in uzay araştırmalarına olan bağlılığının altını çiziyor. Bu stratejik hamle, Çin'i devam eden ABD-Çin uzay rekabetinde önemli bir oyuncu olarak konumlandırıyor.
2. RUSYA
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, ilk bölümünün 2027 yılına kadar faaliyete geçmesi beklenen yeni bir yörünge uzay istasyonu planlarını açıklamıştı. Putin, insanlı uzay uçuşunda geride kalmamak için istasyonun zamanında geliştirilmesi gerektiğini de vurgulamıştı. Yeni istasyon, gelişmiş bilimsel ve teknolojik başarıları birleştirmeyi ve gelecekteki görevleri yerine getirmeyi amaçlıyor.
1. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ
Amerika Birleşik Devletleriuzay araştırmalarında büyük bir güç oldu ve dolayısıyla büyük başarılar ve yatırımlarla kendisini lider olarak kabul ettirdi.
İlk yapay uydu Sputnik'in 1957'de Sovyetler Birliği tarafından fırlatılmasından bu yana ABD, uzay çalışmalarında eşsiz yetenekler sergiledi. Dahası, ABD hükümetinin girişimleri, özellikle de uzay yarışına yanıt olarak NASA'nın kurulması, çığır açan görevleri beraberinde getirdi. Yıllar geçtikçe, NASA'nın bütçesi 1966'da federal bütçenin neredeyse yüzde 4,5'ine ulaştı. Dalgalanmalara rağmen ABD, Apollo Ay'a iniş gibi başarılar ve Artemis programı gibi devam eden projelerle sürekli olarak öne çıktı ve statüsünü güçlendirdi.
Ayrıca son yıllarda, SpaceX gibi özel şirketlerin katılımının artmasıyla birlikte ABD'nin konumunu güçlendirdi. Ticari ortaklıklar, ABD'nin liderlik konumunu korumasına olanak tanıdı; örneğin SpaceX, Mayıs 2020'de NASA astronotlarını Uluslararası Uzay İstasyonu'na taşıyan ilk özel şirket oldu.
