Araştırmacı gazeteci Orhan Akyüz’ün haberine göre, emeğin başkenti kömür kent olarak bilinen Zonguldak’ta 2010-2023’ü kapsayan 14 yıllık süreçte Türkiye Taşkömürü Kurumu’nda (TTK) 14 milyon 967 bin 751 ton, özel sektörde de 7 milyon 272 bin 49 ton olmak üzere toplamda 22 milyon 289 bin 800 ton taş kömürü üretilerek Türkiye’nin ekonomisine katkı sağlandığı tespit edildi.
Gazeteci Akyüz’ün, TTK Genel Müdürlüğü’nden edindiği istatistik verilere göre, kurumun faaliyet gösterdiği Zonguldak'ta, kömür üretimi nedeniyle yerleşim yerlerinin altındaki galerilerde adeta ikinci bir şehir varlığını sürdürüyor.
Verilerde, 1 Nisan 1924 tarihinde Cumhuriyet sonrası kurulan ilk il Zonguldak’ta, kömür işletmeciliğine başlandığı 1848’den bugüne kadar TTK’nın 5 müessese müdürlüğünün yanı sıra daha sonraları özel firmaların da açtıkları galerilerde kömür üretimi yapılıyor.
Üretim işçileri, 3 vardiyada girdikleri kömür ocaklarındaki faaliyetleri sırasında her türlü ihtiyaçlarını da yerin altında gideriyorlar.
Yemeklerini ocakta oluşturdukları sofralarda yiyen madenciler, kilometrelerce uzunluktaki karanlık dehlizlerde mesaileri süresince ayrı bir yaşam sürdürüyorlar.
Madencilerin işçi asansörleri ve ardından bindikleri fayton denilen demir yolu aracıyla ilerledikleri galeriler, yerleşim yerlerinin altına uzanan üretim alanlarıyla Zonguldak'ı adeta “iki katlı şehir" haline getiriyor.
176 YILDIR TAŞ KÖMÜRÜ ÜRETİLİYOR
Yer üstünde günlük yaşamın olağan koşuşturmasındaki insanlar ile yer altında kömür çıkartmak için kazmasını doğanın bağrına saplayan madenciler, 176 yıllık kömür kentini farklı kılan en temel özellikleri arasında yer alıyor.
Havzada 1 milyar 508 milyon 810 bin 173 ton taş kömürü rezervi düşünüldüğünde, kentin altının daha uzun yıllar kazılmaya devam edilmesi bekleniyor.
Madencilikte 1940-1990'lı yıllarda 30-43 bin civarında işçinin çalıştığı kurumda,
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı kayıtlarında da yer alan TTK havzasında bulunan 1 milyar 508 milyon 810 bin 173 ton taşkömürü rezervi mevcut.
MADEN OCAKLARINDAKİ SERVET: TAŞ KÖMÜRÜ
Zonguldak havzasında eksi 1200 metre derinliğe kadar tespit edilen 1 milyar 508 milyon 810 bin 173 ton jeolojik taş kömürü rezervi ekonomiye kazandırılmayı bekliyor.
“MEKANİZE VE YARI MEKANİZE TEÇHİZATLARI HAVZA ÇAPINDA YAYGINLAŞTIRILIYOR”
Gazeteci Akyüz’ün araştırmalarında, Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Genel Müdürlüğü’nün 2024 yılı mayıs ayında yayınlanan “2023 Yılı Taşkömürü Sektör Raporu”nda, Türkiye’de taş kömürü üretimi
değerlendirildi.
Raporda, şu görüşlere yer verildi:
“Ülkemizde taş kömürü madenciliği Zonguldak taş kömürü havzasında Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) tarafından ve kurumun imtiyaz sahasında rödevans (kiralama) usulüyle çalışan özel sektör firmaları ve yine TTK tarafından ruhsat devri yapılan işletmeci firmalar tarafından gerçekleştirilmektedir.
Derin yer altı kömür madenciliği yapılan Zonguldak taş kömürü havzasının karmaşık jeolojik yapısı, taş kömürü üretimini ağırlıklı olarak insan gücüne bağlı emek yoğun bir şekilde gerçekleştirilmesine neden olmaktadır. Bununla birlikte son yıllarda havza şartlarına uygun mekanize, yarı mekanize teçhizatları (tahkimat) ile yapılan üretim çalışmalarında başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Bu tür teçhizatların araştırılarak havza çapında yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir.
‘1982 YILINDAN SONRA ÜRETİM DÜŞME EĞİLİMİ GÖSTERMİŞTİR’
Havza tarihinde maksimum tüvenan (yıkanmamış-ayıklanmamış) kömür üretimi 1974 yılında 8 milyon 500 bin ton, satılabilir üretim ise 1967 ve 1974 yılında 5’er milyon ton gerçekleştirilmiştir. 1974 yılındaki maksimum 5 milyon ton satılabilir üretim değerine kadar zaman zaman düşüşler gözlense de önemli bir üretim artış ivmesi yakalanmış olan havzada, ulaşılan üretim değeri korunamamış. 1982 yılından sonra üretim giderek düşme eğilimi göstermiştir.
Havzada 2023 yılında 1 milyon 69 bin 477 ton tüvenan, 782 bin 335 ton satılabilir taş kömürü üretimiyle ülkemiz ihtiyacına katkı sağlanmıştır.
‘2004 YILINDAN İTİBAREN RÖDEVANS İŞLETMECİLİĞİ BAŞLADI’
2004 yılından itibaren TTK tarafından işletilmeyen rezervlerin, hukuku TTK uhdesinde kalmak kaydıyla rödevans karşılığı özel firmalara işlettirilmesi uygulaması başlatılmıştır. Ayrıca 7164 sayılı kanunla değiştirilen Maden Kanunu ile TTK ile Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ), uhdelerinde bulunan maden ruhsatlarını işletmeye, işlettirmeye, bunları bölerek yeni ruhsat talep etmeye ve bu ruhsatları ihale etmeye yetkilidir.
Bu kapsamda yapılacak ihale sonucunda TTK ve TKİ, ihaleyi kazananla yapacağı sözleşme hükümleri saklı kalmak şartıyla ihale edilen sahayı devredebilir ve ihaleyi kazanan adına ruhsat düzenlenebilir. Ruhsat devrine esas olan sözleşme ilgili ruhsatın siciline şerh edilir, genel müdürlük bu sözleşmenin tarafı değildir. Ancak TTK’nın halen kendisi tarafından doğrudan işletilen işletme izin alanlarında oluşturulacak ruhsatlar bu madde kapsamında ihale edilmez hükmüne dayanarak TTK ruhsat alanında bulunan 6 adet büyük ölçekli taş kömürü sahasını bölerek yeniden ruhsatlandırmıştır.
‘172 BİN 130 HEKTAR ALANDA ÜÇÜNCÜ ŞAHISLAR TARAFINDAN MADENCİLİK FAALİYETLERİ SÜRDÜRÜLÜYOR’
Bu çerçevede toplam 172 bin 130 hektar alan ihale edilmiş olup üçüncü şahıslar tarafından madencilik faaliyetleri başlamıştır. Rödevans usulü işletmecilik yapılan sahalarda 3 bin kişi istihdam edilmektedir. Ruhsat devri yapılan sahalarda arama ve hazırlık çalışmaları sürdürülmekte olup bu sahalarda ise 800 kişi istihdam edilmektedir.”
“TTK ile özel sektörden 22,2 milyon ton kömür üretildi”
Kurumun ve özel sektörün Zonguldak havzasında 2010-2023’ü kapsayın 14 yıllık süreçte yıllar itibariyle kömür üretimleri şöyle:
YILLAR TTK ÜRETİM
———— ———————
2010 1.708.844
2011 1.592.515
2012 1.457.098
2013 1.366.509
2014 1.300.154
2015 948.573
2016 911.002
2017 823.042
2018 686.142
2019 734.316
2020 712.688
2021 870.018
2022 1.074.515
2023 782.335
TOPLAM: 14.967.751
YILLAR ÖZEL SEKTÖR ÜRETİM
———— ————————————
2010 883.074
2011 1.026.732
2012 835.157
2013 549.332
2014 488.187
2015 486.309
2016 404.968
2017 411.212
2018 415.442
2019 472.432
2020 360.581
2021 365.043
2022 338.076
2023 285.504
TOPLAM: 7.322.049
YILLAR HAVZA TOPLAMI
———— —————————
2010 2.591.918
2011 2.619.247
2012 2.292.255
2013 1.915.841
2014 1.788.341
2015 1.434.882
2016 1.315.970
2017 1.234.254
2018 1.101.584
2019 1.206.748
2020 1.073.269
2021 1.235.061
2022 1.412.591
2023 1.067.839
GENEL TOPLAM: 22.289.800
