TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN MADEN POLİTİKASI
Emeğin başkenti kömür kent olarak bilinen Zonguldak’ın şehir merkezindeki tanınmış köklü esnaflarından İbrahim Başçı, Türkiye Cumhuriyeti’nin maden politikasına yönelik sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, ilginç analizlerde bulundu:
“26 Ağustos 1924’de Türkiye İş Bankası ve 19 Nisan 1925’de Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası kuruldu. Her iki bankanın çalışma alanları içinde madencilik de mevcuttu. Türkiye İş Bankası, madencilik kuruluşlarının ulusallaşmasını sağlama görevini üstlenirken, Türkiye Sanayi ve Maadin Bankası ise maden imtiyazları alıp maden işletme işine girişecekti.
Türkiye İş Bankası, 1926’da üç anonim şirket kurarak Ereğli kömür havzasına iştirak etti, 1924’de Zonguldak Yüksek Maadin ve Sanayi Mektebi öğretime açıldı. 17 Mart 1926’da da 786 sayılı kanun ile Türk Demir Çelik Sanayi tesis edildi.
‘1933’DE MADEN SANAYİ PLANLANDI’
1933’de hazırlanan ‘Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı’na göre ülkemizde tesis edilecek 5 sanayi dalından ikincisi ‘maden’ sanayi idi. Planlamada demir-çelik, kömür, bakır, kükürt ve sömikok (suni antrasit ) konularında çalışmalar yapılacağı belirtilmekteydi.
1936’da hazırlanan ve 9 bölümden mürekkep ‘İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı’nın birinci bölümü de madencilik di.
1937’de ‘İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı’ ile eş güdümlü üç yıllık maden programı hazırlandı, buna müteakiben 1938’de üç yıllık maden programını kapsayan ‘İkinci Dört Yıllık Sanayi Planı’ hazırlandı. Zikredilen bu plan, 13 Mart 1939 hükümet kararıyla tehir edilmiş olsa bile plandaki Guleman Krom, Ergani, Murgul ve Karahisar Bakır ile Divriği Demir Çelik işletmeleri 1950 yılına kadar açıldı.
‘MTA VE ETİBANK 1935’DE KURULDU’
Ülkemizin yer altı zenginliklerini araştırıp bulmak, inceleyerek işletilebilir olanlarını saptamak amacıyla 14 haziran 1935’de Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA), bulunan madenleri de işletmek gayesiyle 14 haziran 1935’te 2805 sayılı yasa ile Etibank kuruldu. Kanunun 7. maddesi gereğince bankanın elindeki imtiyaz ve ruhsatların devredileceği şirketlerin hissedarlarının Türk olması gerekiyordu. Diğer yandan ise 1935’te Sümerbank ve Türkiye İş Bankası ortaklığı ile Keçiborlu Kükürt işletmesi, yine aynı yıl Türkiye İş Bankası girişimiyle Zonguldak Antrasit Fabrikası kuruldu. 1936’da da Kuvarshan Bakır işletmesi kuruldu.
‘KARDEMİR 1939’DA ÜRETİME ALINDI, 1960’DA ERDEMİR, 1970’DE DE İSDEMİR KURULDU’
1937’de temeli atılan Karabük Demir Çelik Fabrikaları (KARDEMİR) 1939’da üretime alındı ve 1939’da Divriği Demir Madenleri işletmesi kuruldu. 1960 yılına gelindiğinde Zonguldak’ta Ereğli Demir-Çelik Fabrikaları (ERDEMİR), ardından 1970’de İskenderun Demir ve Çelik Fabrikaları (İSDEMİR) entegre tesisleri kuruldu.
Bandırma Boraks Asit Borik Fabrikalarının temeli ise 1964’de atıldı.
‘ENKAZA DÖNMÜŞ VATANI YENİ BAŞTAN BAŞA YARATARAK AYAĞA KALDIRIP, ANAYURDU DEMİR AĞLARLA ÖRDÜLER’
Cumhuriyetin kurucu kadroları, enkaza dönmüş bir vatanı yeni baştan başa yaratarak ayağa kaldırıp demir ağlarla anayurdu örüp her noktaya, her bireye hizmet ve uygarlık taşımışlar.”
MUHABİR: Orhan Akyüz