Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Genel Müdürlüğü, Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları (ERDEMİR) T.A.Ş (yarı koklaşır) ve Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları (KARDEMIR) A.Ş’ye (tam koklaşır) 2010-2023 yıllarını kapsayan 14 yıllık süreçte TL ve dolar cinsinden ton başına satışlar yaparken, dünyadaki taş kömürü fiyatlarının sık sık zikzak çizdiği görüldü.
Araştırmacı gazeteci Orhan Akyüz’ün haberine göre, Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Genel Müdürlüğü’nün 2024 yılı mayıs ayında yayınlanan “2023 Yılı Taşkömürü Sektör Raporu”nda, dünyadaki taş kömürü fiyatları değerlendirildi.
“Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi, birçok ülkenin kömür yakıtlı üretime geçmesine sebep olmuştur”
Raporda, şu görüşlere yer verildi:
“2022 yılında artan küresel kömür talebiyle arz kıtlığının bir araya gelmesi, kömür piyasalarının olağanüstü derecede sıkılaşmasına ve benzeri görülmemiş fiyat seviyelerine çıkmasına yol açmıştır.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinden sonra enerji fiyatlarında genel bir artış yakalanırken, özellikle gaz fiyatlarının da yüksek olması birçok ülkenin kömür yakıtlı üretime geçmesine sebep olmuştur.
‘Geçici ihracat yasağı, pazarda termal kömürün bulunabilirliğini azaltmıştır’
Avustralya’da kömür üretimini ciddi şekilde etkileyen şiddetli yağışlar ve su baskınlarını tetikleyen La Nina ile ilişkili olumsuz hava koşulları arz yönlü faktörler arasındadır. Bunun yanı sıra Endonezya hükümetinin yurt içi kıtlığı gidermek amacıyla 2022’nin ocak ayında uygulamaya koyduğu geçici ihracat yasağı pazarda termal kömürün bulunabilirliğini azaltmıştır. Ayrıca AB’de dahil olmak üzere bazı ülkeler Rus kömürünü satın alma konusunda isteksiz hale gelmiş, hatta ithalatını da yasaklamışlardır. AB, Japonya ve Kore toplu olarak Rusya’nın kömür ihracatının yaklaşık yüzde 40’ını oluşturduğundan Rusya ihracatının büyük bir kısmı etkilenmiştir. Rus kömürünü yasaklamasının ardından doğuya giden demir yolu taşımacılığındaki kısıtlamalar nedeniyle de Rusya tedarikikinin bir kısmını tamamen alternatif pazarlara yönlendirmekle yeni alıcılar çekmek için çaba gösterse de kömürü indirimli olarak işlem görmüştür. Tüm bu faktörlerin sonucu olarak yüksek CV’li Newcastle free on board (FOB) ve ARA (Amsterdam Rotterdam Anvers) termal kömür fiyatları 2022 yılında birkaç kez 400 $/tonun üzerinde benzeri görülmemiş fiyatlara ulaşmıştır.
Taş kömürü fiyatları zikzak
Newcastle ve ARA fiyatları ilk kez Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin piyasalar tedirgin ettiği 2022 yılı mart ayının başında neredeyse 400 doları/tona yükselmiştir. Nisan ayında 300 ABD doları/tonun altına kısa bir düşüşün ardından fiyatlar, açıklanan Batı’nın yaptırımları öncesinde tekrar yükselmiştir. Arz sıkıntısının da etkisiyle yükselen Newcastle fiyatları, ilk olarak mayıs ayında 400 ABD doları/tonu aşmış ve 2023 yılının başında keskin bir düşüş yaşayana kadar bu seviyeleri korumuştur.
Fiyatlar 2023 yılının eylül ayında tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 443 ABD doları/tona ulaşmıştır. ARA fiyatları 3 kez zirveye ulaşmıştır. Tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 408 ABD doları/tona ulaştıktan sonra aşağı yönlü bir seyir izlemeden önce haziran sonu ile temmuz sonu arasında 400 ABD doları/tonun üzerinde birkaç kat artış yaşanmıştır.
2022 yılının son çeyreğinde ılıman hava koşulları ve Avrupa’daki Kömürlü termik santrallerindeki stokların fazla olması nedeniyle ARA fiyatları düşmeye başlamıştır.
ARA fiyatları 2023 yılı başında Güney Çin’deki fiyatlara yaklaşık 146 ABD doları/ton seviyesinde yakınlaşmıştır. 2022 yılı boyunca Güney Çin’deki yüksek CV’li kömür fiyatları Newcastle ve ARA eğilimlerinden önemli ölçüde sapmış ve ortalama fiyatı olan yaklaşık 169 ABD doları/tonda nispeten istikrarlı kalmıştır. Yurtiçi arz bol olması yüksek ithalat fiyatlarına maruz kalmayı sınırlamıştır.
‘2023’de kömür fiyatları prim elde etmiştir’
ARA fiyatları 2022 yılının sonlarına doğru düşerken, Newcastle’deki kömür fiyatları ocak 2023’te ARA’ya göre 225 ABD doları/tona varan prim elde etmiştir. Avustralya kömürüne yönelik güçlü talebin yanı sıra La Nina nedeniyle devam eden arz kıtlığı fiyat eşitsizliğinden kaynaklanmıştır. 2023 yılının ikinci yarısının sonuna doğru fiyatlar kademeli olarak birbirine yakınlaşmıştır. Newcastle ve ARA’da yüksek CV’li termal kömür fiyatları, en son 2022 yılının başında görülen 119 ABD doları/ton civarındaki seviyelere ulaşmıştır. Güney Çin’deki fiyatlar, en son 2021 yılının ortasında gözlemlenen 100 ABD doları/tonun biraz altında seyretmiştir.
‘Koklaşabilir kömür fiyatı 2023 yılının sonunda 248 ABD doları/tondan işlem görmüştür’
Kalorifik değeri (CV) 6.000 kcal/kg olan termal kömür için FOB fiyatları 2022 yılının başında 152 ABD doları/ton iken nisan ayına kadar 229 ABD doları/tona yükselse de fiyat istikrarlı sağlanamamış ve fiyatlar tekrar düşmeye başlamıştır. Kasım ve aralık aylarında ufak bir toparlanmaya başlasa da 2023 yılı başında yeniden düşmeye başlamıştır. 2023 yılı ocak ayında 118 ABD doları/ton olan fiyatı yıl sonuna kadar 71 ABD doları/tona kadar gerilemiştir.
Koklasabilir kömür fiyatlarına bakıldığında ise 2022 yılı başında 332 ABD doları/ton iken mart, nisan ve mayıs aylarında 450 ABD doları/ton seviyelerine kadar yükselmiştir. Yükselen fiyatlar daha sonra düşüşe geçerek yıl sonunda 260 ABD doları/tondan işlem görmüştür. 2023 yılı ocak ayında 282 ABD doları/ton olan koklaşabilir kömür fiyatı 2023 yılının sonunda 248 ABD doları/tondan işlem görmüştür.
‘TTK, ERDEMİR ve KARDEMİR’e sağladığı taş kömürü fiyatında makul ve tedrici politika izlemiştir’
Koklaşabilir kömür fiyatlarının son dönemde hızlı arttığı süreçte TTK, Zonguldak havzasına yakın konumlanmış bulunan Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları (ERDEMİR) T.A.Ş (yarı koklaşır) ve Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları (KARDEMIR) A.Ş (tam koklaşır) sağladığı taş kömürü fiyatında makul ve tedrici politika izlemiştir.
‘TTK’nın taş kömürü satış fiyatları, dünya kömür fiyatlarıyla örtüşmektedir”
TTK ‘nın ürettiği taş kömürlerin satış fiyatları, satıcı ve nakliye masrafları dahil edildiğinde dünya kömür fiyatlarıyla örtüşmektedir.
Fiyatları 200 ABD doları/tonu aştığı ve kömür tedarikinde sıkıntı yaşandığı dönemlerde fiyat artışı makul bir doğrultuda olmuştur.
TTK tarafından demir-çelik üreticileri
ERDEMİR (yarı koklaşabilir) ve KARDEMİR’e (tam koklaşabilir) yapılan kömür satış fiyatları, 2010-2023 yıllarını kapsayan 14 yıllık süreçte rakamlarla şöyle:
YILLAR ERDEMİR (YARI KOKLAŞABİLİR)
———- ————————————————
2010 121 $/ton
2011 172 $/ton
2012 128,5 $/ton
2013 109 $/ton
2014 103 $/ton
2015 87 $/ton
2016 218,8 TL/ton
2017 368,7 TL/ton
2018 126 $/ton
2019 115,44 $/ton
2020 81 $/ton
2021 107,5 $/ton
2022 215 $/ton
2023 182 $/ton
YILLAR KARDEMİR (TAM KOKLAŞABİLİR)
———— —————————————————
2010 136 $/ton
2011 184 $/ton
2012 165 $/ton
2013 146 $/ton
2014 134 $/ton
2015 110 $/ton
2016 307,4 TL/ton
2017 558,7 TL/ton
2018 159,5 $/ton
2019 147,43 $/ton
2020 110 $/ton
2021 270 $/ton
2022 255 $/ton
2023 226 $/ton