Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Merkez Tahlisiye (kurtarma) İstasyonu’nda görevli gönüllerde taht kuran, depremlerde de umut olan göz bebeğimiz gizli kahraman madenciler, 86 yıldır canlarını hiçe sayarak can kurtarıyor.
Araştırmacı gazeteci Orhan Akyüz’ün, TTK Genel Müdürlüğü’nün verilerinden derlediği bilgiye göre, TTK İş Güvenliği ve Eğitim Daire Başkanlığı’na bağlı kurumun Merkez Tahlisiye İstasyonu, yer altı maden işletmelerinde arama kurtarma çalışmalarına yönelik Alman Drager firmasıyla iş birliğinde 1938 yılında kuruldu.
“Dile kolay 86 yıldır can kurtarıyorlar”
Verilerde, şu ifadeler yer aldı:
“TTK ve ülkemiz madenciliğine günümüze dek (2024) itibariyle 86 yıldır hizmet veren taş kömürü kurumu, kurtarma, ocak yangını, göçük açma, enkaza girme ile gazla mücadele konularındaki uzmanlığı sebebiyle Türkiye sathındaki birçok kamu ve özel maden işletmelerine tahlisiye ve ilk yardım eğitimiyle birlikte ayrıca olağanüstü durumlarda da kurtarma hizmeti vermektedir.
‘Üniversite öğrencilerine de eğitim veriliyor’
Bu arada ülkemizde 12 ilde faaliyet gösteren toplam 16 maden işletmesinin yanı sıra talepler doğrultusunda üniversite öğrencilerine de kurtarma ve iş güvenliği konularında eğitim veriliyor.
‘Neler yapıyorlar’
Ayrıca havza genelindeki 5 tahlisiye istasyonunda bulunan 102 adet W70 ile BG 4 tahlisiye cihalarının periyodik bakımları,
maden işletmelerinde kullanılan yer altı gaz ölçüm ve gaz izleme cihazlarının tamir bakım ve kalibrasyonu, havza genelinde görev yapan 525 tahlisiyecinin 6 ayda bir tekamül kurslarını ve yeni tahlisiyeci olacakların haftalık tahlisiye kurslarını yıllık ders programı çerçevesinde vererek yetiştirmek, havza genelinde bulunan yer altı sıhhiye ve kurtarma odalarının periyodik denetimleri ile yangın bekleme barajlarının denetimleri, yer altı acil durum kaçış planlarının tanziminin sağlanması ve denetimleri, yangın nedeniyle kapanan panoların, ölümlü veya yaralı kazalanmaların ilgili bakanlıklara telgraf-faxla bildirilmesi ile yangınlı pano açma izni için gerekli gaz analizlerinin yapılarak değerlendirilmesi, grizu ve/veya kömür tozu infilakı, gaz ve/veya kömür degajı yangın, sel, su baskını vb. gibi büyük çaplı olağanüstü olaylarda tahlisiye cihazlı olarak müdahale etmek, ekiplerin hazırlanmasını sağlamak, kaza raporu tanzim etmek ve görev verildiğinde bilirkişi olarak çalışmalarda bulunmak, normal periyodik ocak denetimleri çerçevesinde çalışan üretim birimlerini denetlemek, her yıl periyodik düzenlenen, 4-10 Mayıs İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Haftası, Kdz. Ereğli ile Zonguldak festivallerinde stand açarak halkı ve kamuoyu bilgilendirilmektedir.
‘Türkiye’de ehliyet verme yetkisine sahip bir merkez olmasının yanı sıra ülke genelinde olası acil durumlarda ilk yardım istenecek uzman bir birimdir’
TTK Merkez Tahlisiye İstasyonunda tüm havzanın ihtiyacı olan her türlü patlayıcı ve parlayıcı kalibre gaz tüpleri, tüm yer altı iş güvenliği ekipmanlarının yedek malzemeler ile özellikle depremden sonra oluşan acil durum ekipmanları bulunmaktadır.
Merkez tahlisiye istasyonu başta TTK olmak üzere tüm Türkiye’de ehliyet verme yetkisine sahip bir merkezdir. Bünyesinde 4 katlı özel suni ocak dershane, tüp dolum tesisleri, cihaz bakım laboratuvarı, nöbet odası, cihaz odası, ambar, alkali patron sarf odası, teknik eleman odaları bulunmaktadır. Teçhizat parkındaki ekipman ile kurum ve ülke genelinde olası acil durumlarda ilk yardım istenecek uzman bir birimdir.
‘10 binin üzerinde kurtarıcı yetiştirerek erişilmesi güç bir rekorun sahibi olundu’
Geçmişten geleceğe bir köprü görevi gören TTK Merkez Tahlisiye İstasyonu ekibi, 1938 yılından günümüze kadar Türkiye genelinde
10 binin üzerinde kurtarıcı yetiştirerek erişilmesi güç bir rekorun sahibi olmuştur. Tahlisiyecilik için teknoloji, cesaret ve fiziki güç gerek şart olmakla beraber, gerek ve yeter şart için ise disiplin, bilgi, tecrübe, motivasyon, ekip çalışması ve insani değerlerin birlikte yoğrulması gerekmektedir.
‘Özel olarak eğitilmişlerdir’
Yer altı maden işletmelerinde ocak atmosferinin yoğun olarak zehirli ve boğucu gazlar ihtiva ettiği, yüksek sıcaklık ve tehlikeli durumların bulunduğu ortamlara can ve malzemeyi kurtarmak için görevlendirilmelerinin yanı sıra çeşitli madencilik sanatlarından seçilen ekip, özel eğitilmiş kişilerden kurulmuştur.
‘Yer altında çalışan işçilerin yüzde 3’ünün, gerektiğinde tahlisiye işinde görevlendirilmek üzere önceden eğitilmesi yasal zorunluluktur’
Maden ve taş ocakları ile açık işletmelerde, İşçi Sağlığı ve İş güvenliği tedbirlerinin alınması hakkındaki tüzüğün 333 ve bu tüzüğe istinaden iş yerlerinde denetim ve gözetim işlemlerinde uygulanacak yönergenin III. Bölüm 41. ve 42. maddelerine göre, yer altında çalışan işçilerin 10 kişiden az olmamak üzere en az yüzde 3’ü gerekiğinde tahlisiye işinde görevlendirilmek üzere önceden eğitilir.
‘40 yaşını geçmemiş olmalı’
Kurtarma ekibinde yer alacak olanlar en az 2 yıl yer altı işletmesinde çalışan 20 yaşını doldurmuş, 40 yaşını geçmemiş, sıhhi heyet raporu almış kişiler arasından soğukkanlılığı, tahammül kabiliyeti ve genel bilgileri göz önüne alınarak ocak idaresi tarafından seçilir.
‘Protez dişli olmayacak’
TTK Beden Gücü Yönetmenliği’ndeki tahlisiyeci kriterlerine göre, solunum ve dolaşım organları sağlam, kan basıncı normal, sinir ve akıl hastalığı, alkol ve toksin alışkanlığı, zührevi ve deri hastalığı, kulak zarı sağlam ve duyma noksanlığı, görme kusuru ile protez dişli olmayanlar kurtarma ekibinde yer alabiliyorlar.
Kurtarıcı adayları seçilirken ve tahlisiye ekipleri oluşturulurken nezaretçi tamirci, kazmacı, domuz damcı, marangoz, betoncu, ajöstör, elektrikçi, sağlık ekibi vb. tahlisiye işlerinde faydalı olabilecek çeşitli sanatlarda işçilerin bulunmasına dikkat edilir.
‘Tahlisiye ekiplerinin olaylara müdahalesi’
Kaza ihbarı alan kurtarıcılar en kısa zamanda tahlisiye istasyonuna gelerek ekipleri oluştururlar ve tahlisiye çalışmalarında kullanılacak malzeme, techizat ve bunların yedeklerinin 2 katı fazlasını almalarının ardından görev yerine giderek tahlisiye planına göre geçici tahlisiye istasyonunu kurarlar. Geçici istasyonda olayın gelişimine göre bir veya birkaç tahlisiye ekibi hazır bulundurulur. Tahlisiye ekibi üyeleri, çalışmaya başlamadan önce işin türü ve kapsamı ile uyulması kurallar hakkında bilgilendirilir.
‘Tahlisiye ekiplerinin planı’
Tahlisiye planı çalışmasına katılan kurtarıcıların görev alanları ve sorumlulukları önceden hazırlanan ‘Tahlisiye Planı’ içinde belirtilmiştir. Bunlar kurtarma işinde çalışacak kişilere haber verilmesi, geçici
idarecinin alacağı tedbirler, kurtarma
faaliyetlerine katılan diğer şahısların görevleridir. Tahlisiye ile ilgili talimatlar bu plana eklenir. Plan en az 6 ayda bir incelenir ve gerekiyorsa yeniden düzenlenir.
‘150 yılı aşkın üretim tecrübesi bulunmaktadır’
Afetlerde Arama-Kurtarma ve TTK
TTK yer altı maden işletmeciliğinin 150 yılı aşkın üretim tecrübesi bulunmaktadır. TTK’nın tarihinde yaşadığı büyük madencilik kazaları ile bu kazalardan elde ettiği acı tecrübeler vardır. TTK yetiştirdiği 10 binin üzerindeki kurtarıcılarıyla başta yer altı maden işletmeleri olmak üzere acil durum ekiplerini eğitmekte ve bu ekiplerin kullanacağı ekipmanların periyodik bakım, kalibre ve testlerini yapmaktadır.
Zonguldak taş kömürü havzasının jeolojik yapısı işletmecilik yönünden büyük zorluklar teşkil etmekte ve tam mekanize üretime imkan vermemektedir. Kömür damarları meyillerinin 0-90 derece arasında değişmesi, üretimin derin kotlarda, kendiliğinden yanmaya müsait ve gazlı damarlarda yer yer denizaltı üretim metodları ile mümkün olması TTK yer altı maden işletmelerindeki mühendis, tekniker, nezaretçi ve işçilerinin doğal olarak büyük bir tecrübeye sahip olmasını sağlamıştır. Havza madencilik tarihinde karşılaşılan göçük, infilak, gaz ve kömür degajları ile açık alevli ve kendiliğinden yanmaya müsait gazlı damarlar gibi olumsuz koşullarda can ve malzemeyi kurtarmak amacıyla verilen kurtarma çalışmaları, doğal acil durumlarda da üstün bir başarı sağlamaktadır. Yer altı maden işletmeciliğinde kullanılan göçük ve enkaz altında gerçekleştirilen kurtarma çalışmalarında büyük önem taşımaktadır.
‘Kurtarma çalışmaları en az 3, en çok 6 kişiden oluşan tahlisiye ekipleriyle yapılmaktadır’
17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 depremlerinde görev alan binlerce TTK maden işçisi, göçük ve enkaza, yer altı kömür madenciliğinde kullanılan özel tahkimat metodlarıyla girmiştir. Bu çalışmalar esnasında bir tek kişinin dahi burnu kanatılmadan başarılı kurtarma çalışmalarında bulunulmuştur. Maden işçileri ferdi kurtarıcıları, madenci lambaları ve bitmek bilmeyen enerjisi ile her türlü hava koşulunda gece-gündüz ayrımı olmaksızın 24 saat kurtarma çalışmalarında görev alabilmektedir. Göçükte ilerleme ve enkaz açma konularında doğal olarak yetişmiş bu ekiplerin, hafif, orta ve ağır, acil durum kurtarma ekipmanları ile eğitilerek kurtarma faaliyetlerinde çok daha üstün konuma gelmişlerdir. Kurtarma çalışmalarında bireysel aktivitelerle değil ancak ekip çalışması ile başarılı olunabilir. Takım halinde çalışma, kurtarma çalışmlarında başarıyı getirir. Yer altı maden işletmelerinde kurtarma çalışmaları en az 3, en çok 6 kişiden oluşan tahlisiye ekipleriyle yapılmaktadır. Ekiplerin muhtelif iş tecrübesinden oluşan kişilerden seçilmesi (domuz damcı, kazmacı, sıhhiye, ajastör vb) her 6 ayda bir 1 günlük (8 saat) tekamül kursu ile tatbiki eğitim yapması, ekiplerin birbirlerini tanıması ve ekip ruhunun yakalanması bakımından büyük önem arz etmektedir. Kurtarma ekibinin her bir üyesinin kendi konusunda uzman olması hem kurtarma ekibinin can güvenliği, hem de felaketzedenin kurtarılması bakımından maksimum avantaj sağlayacaktır. 6 kişilik bir kurtarma ekibinde, 1 ekip şefi (mühendis veya tekniker), 1 ilk yardım uzmanı, 2 tahkimat (domuz damcı), 2 göçük açma uzmanı (kazmacı) bulunması, kurtarma çalışmlarında maksimum avantaj sağlayacaktır.
‘Depremler’
Kurumumuz bünyesinde oluşturulan doğal acil durumlarda görev alacak ekipler, konunun uzmanı birimler tarafından standart; kurtarma, tahkimat yapma, enkaza girme, gazlı ortamlarda çalışma, kurtarma esnasında kullanılacak ekipmanlar ile ilk yardım konusunda eğitime alınmış, ehliyetli, en az yılda bir kez tekamül kursundan geçirilmiş kişilerden oluşmaktadır.
17 Ağustos ve 12 Kasım 1999 depremlerinden sonra kurumumuz 40’ı teknik eleman olmak üzere 400 kişilik TTK Acil Durum Ekipleri kurmak ve olası acil durumlar için bu ekipleri özel ekipmanlarla eğitmek üzere acil durum ekipmanları satın almıştır. Göçük açma, enkaza girme, enkaz içinde ilerleme ve tahkimat yapmak ile gazlı ortamlarda emniyet tedbirleri alma ve çalışma, konularında uzman olan TTK kurtarma ekipleri, özellikle maden kazalarında (göçük altında kalma, infilak, yangın, elektrik çarpması, şok, kırık, kanamalar, solunum durması, vb) karşılaşılan kazazedelere uygulanan ilk yardım metodları ile konusunda uzmanlaşmıştır.
‘TTK’nın acil durum kurtarma ekipmanları’
Bu kapsamda bugüne kadar TTK’nın almış olduğu acil durum kurtarma ekipmanları
5 takım hidrolik güç ünitesi, 5 takım K-kesme takımı, 5 takım delici-kırıcı, 5 takım motopomp, 5 takım hava yastığı, 5 takım jeneratör, 10 takım iklim çadırı ve 25 adet haberleşme seti (telsiz). 31 personel taşıyıcı kurtarma aracı Ford Ranger ile TTK ise 10 kişiden oluşan ekiplerden meydana gelen 400 kişilik TTK Acil Kurtarma Ekipleri hazırlayacak ve bu ekipleri özel koşullara karşı eğiterek gerekli teçhizatlarla donatacaktır. Bu ekipler, teknik, lojistik ve sağlık ekiplerince desteklenecektir.”