Dünyadaki taş kömürü rezervi 753 milyar 639 milyon ton olarak tespit edildi.
Araştırmacı gazeteci Orhan Akyüz’ün haberine göre, Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Genel Müdürlüğü’nün 2024 yılı mayıs ayında yayınlanan “2023 Yılı Taşkömürü Sektör Raporu”nda, TTK’nın uluslararası rakipleriyle karşılaştırılması değerlendirildi.
“Dünya taş kömürü üretiminin yüzde 17’sini 9 büyük şirket gerçekleştiriyor”
Raporda, şu görüşlere yer verildi:
“Dünya taş kömürü üretiminin yüzde 17’sini 9 büyük şirket gerçekleştirmektedir. 2021 yılında dünya taş kömürü üretiminin yüzde 0,1’i olan 1 milyon 400 bin ton taş kömürü üretimi, TTK ve TTK’nın imtiyaz sahasında rödevans (kiralama) usulü ile çalışan özel sektör tarafından yapılmıştır.
‘Dünyadaki 1.074 trilyon ton civarında olduğu tahmin edilen kömür rezervlerinin 753.6 milyar tonu taş kömürüdür’
Ülkelerin gelişmesinde, insan yaşamında ve enerji hammaddeleri içinde önemli bir yere sahip olan dünya üzerinde geniş coğrafyaya yayılmış büyük rezervlere ve geniş tüketim alanlarına sahip kömür, 50’den fazla ülkede üretilmektedir. 1 trilyon 74 milyar 108 milyon ton civarında olduğu tahmin edilen kömür rezervlerinin yaklaşık yüzde 70,16’sı (753 milyar 639 milyon ton) taş kömürü rezervidir.
‘Dünyada 2023 yılında 8.7 milyar ton taş kömürü üretildi’
2023 yılı sonu itibariyle dünyada üretilen toplam taş kömürü miktarı 8 milyar 741 milyon ton olup, bu toplamın 1 milyar 113 milyon tonu koklaşabilir taş kömürü, 7 milyar 628 milyon tonu termal taş kömürü ve linyittir. Üretilen taş kömürünün büyük bir kısmı üretildiği ülkelerde tüketilmekte, toplam dünya taş kömürü üretiminin yaklaşık yüzde 16,77 ihracat ile (2023 yılında 1 milyar 466 milyon ton) uluslararası piyasada ticarete konu olmaktadır.
‘Kömür, vazgeçilmez bir enerji kaynağı’
Kömürün dünya üzerinde yaygın olarak bulunması ve üretilmesi, kullanım-depolama ve taşıma açısından emniyetli yakıt olması, gelişen temiz kömür teknolojileri ile çevresel etkilerinin en aza indirilmesi, diğer fosil yakıtlara (petrol ve doğal gaz) göre politik çekişmelerden uzak ve daha az riskli bölgelerde üretiliyor ve tükenme ömürleri açısından daha fazla ömre sahip olması vazgeçilmez bir enerji kaynağı olduğu sonucunu doğurmaktadır.
‘Kömür, dünya ekonomisinde önemli bir yere sahiptir’
Gerek üretimi ve hazırlanması aşamasında yarattığı ekonomik değer ve istihdam imkanları ve gerekse ticareti, taşınması ve tüketilmesi aşamalarında yarattığı katma değer ile kömür dünya ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Özellikle yarattığı istihdam imkanları ve tedarik güvenliği açısından kömür madenciliği, ekonomik işletmecilik yapılamayan ve üretim maliyetleri uluslararası kömür fiyatlarıyla rekabet etme şansı olmayan ülkelerde devlet desteği (sübvansiyonlar) ile sürdürülmektedir.
‘Taş kömürü sektöründe yeniden yapılanma çalışmaları hızlı sürmektedir’
Dünya taş kömürü madenciliğinde önemli yeri olan ve taş kömürü üretimini sübvansiyonlarla sürdüren Çin Halk Cumhuriyeti, Polonya, Rusya ve Ukrayna gibi ülkeler sübvansiyonları azaltmak veya tamamen kaldırmak amacıyla taş kömürü sektöründe yeniden yapılanma çalışmalarını hızlı sürdürmektedirler. Yeniden yapılanma çalışmaları Çin Halk Cumhuriyeti’nde iş güvenliği açısından emniyetli olmayan küçük çaplı ocakların kapatılarak devlet kontrolünde büyük ve mekanize üretim işletmelerine konsantre olunması, diğer ülkelerde ise devlet eliyle üretim yapılan sektörün özelleştirme altyapısının oluşturulması şeklinde sürdürülmektedir.
Gelişmiş ülkeler açısından bakıldığında Japonya bir Ar-Ge ocağı dışında tüm ocaklarını kapatarak üretim faaliyetlerini durdurmuş, bu araştırma ocağındaki yıllık 700 bin ton civarındaki üretimi ocak yakınındaki termik santralde değerlendirerek sübvanse etmektedir. AB ülkeleri rezervlere erişimi ve arz güvenliğini sağlamak amacıyla birlik fonlarından sağladıkları yardımlarla bir plan dahilinde azaltarak taş kömürü üretimlerini sürdürmektedirler.
Gelişmiş ülkelerde zarar eden işletmelerde kömür üretiminin ısrarla sürdürülmesinin bir başka nedeni ise bu ülkelerin (Almanya, İngiltere, Japonya örneklerinde olduğu gibi) ileri düzeyde gelişmiş maden ekipman ve makineleri endüstrisine sahip olmalarıdır.
‘Kömür madenciliği, yaşanan işsizlik ve yoksullukla mücadele için önemli bir kaynak olarak kullanılmaktadır’
Avustralya, Kolombiya, Güney Afrika ve Endonezya gibi ülkelerde kömür önemli bir ‘ihraç malı’ olarak ekonomilerine olumlu katkıda bulunurken, çoğu gelişmekte olan ülkelerde kömür madenciliği yarattığı geniş, doğrudan ve dolaylı istihdam imkanları nedeniyle kırsal kesimlerde yaşanan işsizlik ve yoksullukla mücadele için önemli bir kaynak olarak kullanılmaktadır. Hem gelişmiş hem de gelişmekteki ülkelerde elektrik enerjisi ve çelik üretimindeki vazgeçilmez konumu nedeniyle kömür, sürdürülebilir kalkınma planlarında ve enerji planlamalarında önemli bir yer almaktadır.
‘Ülkemiz taş kömürü ihtiyacının yalnızca yüzde 2,74’ü havza (Zonguldak havzası) üretiminden karşılanabilmektedir’
Ülkemiz açısından bakıldığında toplam taş kömürü rezervlerimiz dünya taş kömürleri rezervleriyle kıyaslandığında yüzde 0,20 civarındadır. Toplam taş kömürü rezervlerimiz Çin Halk Cumhuriyeti’nin bir yıllık üretiminden az olmakla birlikte ülkemizin mevcut ve muhtemel taş kömürü tüketim değerleri dikkate alındığında, taş kömürü varlığımızın azımsanacak bir değerde olmadığı görülmektedir. 1980’li yıllara kadar başta demir-çelik sektörü olmak üzere ülkemiz taş kömürü ihtiyacının tamamına yakınını karşılayan havzada günümüzde ülke taş kömürü ihtiyacının yalnızca yüzde 2,74’ü havza üretiminden karşılanabilmektedir.”