Genel Maden İşçileri Sendikası (GMİS) Genel Başkanı Hakan Yeşil, “TTK’nın 14 bin norm kadrosu kesinlikle muhafaza edilmeli, emekliye ayrılanların sayısı kadar istihdam yapılması durumunda üretimde gözle görülür artış olacaktır” dedi.
Araştırmacı gazeteci Orhan Akyüz’ün, Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Genel Müdürlüğü’nün istatistik verilerinden derlediği bilgilere göre, kurumun maden ocaklarından satılabilir bazda olmak üzere 2023’de 782 bin 335 ton taş kömürü üretimine karşılık 2024’de 18 bin 299 ton azalmayla 764 bin 36 ton gerçekleştirilmesi tedirginlik yaratıyor.
TTK’nın Zonguldak’taki Kozlu, Üzülmez, Karadon ve Armutçuk’un yanı sıra Bartın’daki Amasra müessese müdürlüklerinin maden ocaklarından 2015-2024’ü kapsayan son 10 yıllık süreçte 8 milyon 308 bin 693 ton satılabilir, 13 milyon 157 bin 197 ton tüvanan (elenerek yıkanmamış) kömür üretimi yapılarak Türkiye’nin ekonomisine katkı sağlandığı tespit edildi.
İKİ KATLI ŞEHİR
TTK’nın faaliyet gösterdiği Zonguldak'ta, kömür üretimi nedeniyle yerleşim yerlerinin altındaki galerilerde adeta ikinci bir şehir varlığını sürdürüyor.
Verilerde, 1 Nisan 1924 tarihinde Cumhuriyet sonrası kurulan ilk il Zonguldak’ta, kömür işletmeciliğine başlandığı 1848’den günümüze dek TTK’nın 5 müessese müdürlüğünün yanı sıra daha sonraları özel firmaların da açtıkları galerilerde kömür üretimi yapılıyor.
Üretim işçileri, 3 vardiyada girdikleri kömür ocaklarındaki faaliyetleri sırasında her türlü ihtiyaçlarını da yerin altında gideriyorlar.
Yemeklerini maden ocaklarında oluşturdukları sofralarda yiyen madenciler, kilometrelerce uzunluktaki karanlık dehlizlerde mesaileri süresince ayrı bir yaşam sürdürüyorlar.
Madencilerin işçi asansörleri ve ardından bindikleri fayton denilen demir yolu aracıyla ilerledikleri galeriler, yerleşim yerlerinin altına uzanan üretim alanlarıyla Zonguldak'ı adeta “iki katlı şehir" haline getiriyor.
TTK’NIN MADEN OCAKLARINDAKİ DEVASA SERVET TAŞ KÖMÜRÜ, 177 YILDIR ÜRETİLİYOR
Yer üstünde günlük yaşamın olağan koşuşturmasındaki insanlar ile yeraltında kömür çıkartmak için kazmasını doğanın bağrına saplayan madenciler, 177 yıllık kömür kentini farklı kılan en temel özellikleri arasında yer alıyor.
HAVZADAKİ 1.5 MİLYAR TON JEOLOJİK TAŞ KÖMÜRÜ REZERVİ, EKONOMİYE KAZANDIRILMAYI BEKLİYOR
Madencilikte 1940-1990'lı yıllarda 30-43 bin civarında işçinin çalıştığı kurumda, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı kayıtlarında da yer alan TTK havzasında eksi 1200 metre derinliğe kadar tespit edilen 1 milyar 508 milyon 810 bin 173 ton ekonomiye kazandırılması gereken jeolojik taş kömürü rezervi düşünüldüğünde, kentin altının daha uzun yıllar kazılmaya devam edilmesi bekleniyor.
1982’DEN SONRA CİDDİ OLARAK ÜRETİMDE DÜŞME EĞİLİMİ BAŞLADI
Havza tarihinde maksimum tüvanan kömür üretimi 1974 yılında 8 milyon 500 bin ton, satılabilir üretim ise 1967 ve 1974 yılında 5’er milyon ton gerçekleştirilmiştir. 1974 yılındaki maksimum 5 milyon ton satılabilir üretim değerine kadar zaman zaman düşüşler gözlense de önemli bir üretim artış ivmesi yakalanmış olan havzada ulaşılan üretim değeri korunamamış, 1982 yılından sonra üretim giderek düşme eğilimi göstermiştir.
Diğer yandan havzada 2024 yılında 1 milyon 91 bin 904 ton tüvanan taş kömürü üretimine karşın 764 bin 36 tonu satılabilir bazda olarak ülkemiz ihtiyacına katkı sağlanmıştır.
MEKANİZE VE YARI MEKANİZE TEÇHİZATLARI HAVZA ÇAPINDA YAYGINLAŞTIRILIYOR
Gazeteci Akyüz’ün araştırmalarında, TTK Genel Müdürlüğü’nün 2024 yılı mayıs ayında yayınlanan “2023 Yılı Taşkömürü Sektör Raporu”nda, Türkiye’de taş kömürü üretimi değerlendirildi. Raporda, şu görüşlere yer verildi: “Ülkemizde taş kömürü madenciliği Zonguldak taş kömürü havzasında TTK tarafından ve kurumun imtiyaz sahasında Rödovans (kiralama) usulüyle çalışan özel sektör firmaları ve yine TTK tarafından ruhsat devri yapılan işletmeci firmalar tarafından gerçekleştirilmektedir. Derin yeraltı kömür madenciliği yapılan Zonguldak taş kömürü havzasının karmaşık jeolojik yapısı, taş kömürü üretimini ağırlıklı olarak insan gücüne bağlı emek yoğun bir şekilde gerçekleştirilmesine neden olmaktadır. Bununla birlikte son yıllarda havza şartlarına uygun mekanize, yarı mekanize teçhizatları (tahkimat) ile yapılan üretim çalışmalarında başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Bu tür teçhizatların araştırılarak havza çapında yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir.
GMİS GENEL BAŞKANI HAKAN YEŞİL, GAZETECİ ORHAN AKYÜZ’ÜN SORULARINI YANITLADI
GMİS Genel Başkanı Hakan Yeşil, ziyaretine gelen araştırmacı gazeteci Orhan Akyüz’ün, “Sayın başkan, 2025’de emekliye ayrılacakların yüzde 35 daha az maaş alacaklarının gündeme gelmesinden dolayı Türkiye Taşkömürü Kurumu’ndan (TTK) hızla emeklilik artışı söz konusu olduğunu öğrendik. TTK’da üretimde yaşanan düşüşün ana hatları nelerdir, halihazırda yeraltında ve yer üstünde mevcut işçi sayısı ne kadardır? şeklindeki sorusunu içtenlikle cevapladı.
“TTK’NIN ÜRETİM KAPASİTESİ 5 MİLYON TON/YIL OLARAK DİZAYN EDİLDİ”
Genel Başkan Yeşil, TTK’nın dizayn edilirken üretim kapasitesinin 5 milyon ton/yıl, özel sektörün de 5 milyon ton/yıl olmak üzere toplamda 10 milyon ton/yıl kömür çıkartma özelliğine sahip bakımları ve yatırımları tamamlanan tesis olarak kurulduğunu bildirdi.
“HAVZAMIZDA ÜRETİLMEYİ BEKLEYEN 1.5 MİLYAR TON TAŞ KÖMÜRÜ MEVCUT, TÜRKİYE’NİN YILLIK İHTİYACI 40 MİLYON TON”
Türkiye'de demir-çelik sektörünün vazgeçilmez ham maddesi koklaşabilir kömürün sadece havzada üretildiğine dikkati çeken Başkan Yeşil, şöyle devam etti:
“Türkiye’nin yılda 40 milyon ton taş kömürüne ihtiyacı var. Oysa havzamızda üretilmeyi bekleyen 1 milyar 500 milyon milyon ton civarında taş kömürü rezervi mevcut. Biz üretmek istiyoruz, üreteceğimiz kömürün alıcısı var. İşsiz insanlarımız var. En azından bu bölgede kurulmuş ERDEMİR (Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları T.A.Ş) ile KARDEMİR (Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları A.Ş) için koklaşabilir taş kömürü üretme sorumluluğumuz var.”
“TTK’NIN 14 BİN NORM KADROSU KESİNLİKLE MUHAFAZA EDİLMELİ, EMEKLİYE AYRILANLARIN SAYISI KADAR İSTİHDAM YAPILMASI DURUMUNDA ÜRETİMDE GÖZLE GÖRÜLÜR ARTIŞ OLACAKTIR”
“Kurum norm kadrosuyla çalışması durumunda istenilen kömürleri verebilecek düzeydedir” diyen Başkan Yeşil, “Kurumun norm kadrosu (işçi sayısı) 14 bin, ancak zaman zaman bu rakamın değişik olduğu konusunda kamuoyunda paylaşımlar oldu. Yeni oluşabilecek norm kadro sayısı mekanize kazı sistemlerinin eksiksiz oturtulmasının ardından 11 bin 700 olarak revize edilebilir. Dediğim gibi bu rakam kurumun tamamıyla üretim bölgelerinde mekanize kazı sistemlerini yerleştirdikten sonraki durum. Bu sistem Amasra ve Kozlu’da (TTK Müessese Müdürlükleri) maden ocaklarında hızlandırılmaya başlandı, fakat halen klasik yöntemlerle üretim yapılan iş yerlerimiz var. Teknoloji ne kadar gelişirse gelişsin, uygulayacak olan insandır. TTK’nın işçi sayısını norm kadronun altına düşürmemesi durumunda üretimdeki faydaları herkes görecektir, emekliye ayrılanlar kadar işçi alımı yapılmalıdır” ifadelerini kullandı.
“KURUMA YENİ ALINAN İŞÇİLER, ÜRETİME EN AZ 6 AY-1 YIL KATKILARI OLMADIĞINDAN HANEMİZE ZARAR YAZILIYOR”
GMİS lideri Yeşil, emekliye ayrılanların yerine işçi eksikliklerinin doldurulması gerektiğine işaret ederek, şunları kaydetti:
“Bu konuyla ilgili hükümetle bir görüşmelerimiz oldu. Özellikle sizin de dediğiniz gibi 2025’de emekliye ayrılacakların yüzde 35 daha az maaş alacaklarının gündeme gelmesinde dolayı işçi arkadaşlarımız kurumdan erken emekli olmak zorunda kaldılar. Bu durum tüm sektörleri ilgilendirmektedir. Kurumumuzdan kalifiyeli, tamamı usta, işinde uzman arkadaşlarımızın emekliye ayrılmak zorunda kalmaları tabii ki iş yerlerimizde hem iş sağlığı ve güvenliği hem de yeni arkadaşların eğitimi konusunda birçok eksiklikler meydana getirdi.
Emekliye ayrılan arkadaşlarımızın hemen hemen tamamı kalifiyeli, usta ve uzman işçilerdi. Tabii ki bu kadar emekli olduğu yerde de üretim mutlaka düşecektir, çünkü tam anlamıyla yetişmemiş bir işçi topluluğu var, bunları da yetiştirmek zaman alacak. İşçi alım süreçlerinde, hem iş kazalarımız artmış, hem de üretimimiz düşmüş, çünkü onların bir eğitim zamanı var, bu eğitim zamanlarında biz bu sıkıntıları yaşıyoruz. Bahsettiğim gibi tam öğreniyorlar işin erbabı olacaklar, emekliliklerle karşı karşıya geliniyor, işçi sayımız düşüyor, yeniden işçi alımıyla ilgili mücadeleye başlıyoruz. Bu kurumun böyle yönetilmemesi lazım, bizim talebimiz mevcut norm kadro korunarak her yıl emekli olunan kadar bu kuruma istihdam yapılmasıdır. Bunun hayata geçirilmesi durumunda üretimdeki gözle görülür artışı herkes görecektir. Çünkü 2 bin işçi kuruma alınıyor, bu arkadaşlarımız acemiler, üretime en az 6 ay-1 yıl katkıları olmadığından hanemize zarar yazılıyor. Uzun vadede çalışacak deneyimli arkadaşlara ihtiyacımız var, her fırsatta söylüyoruz ki bizlerin yeraltındaki eğitimlerimiz 3 aylık, 5 aylık değil. Arkadaşlarımızın yeraltındaki o sistemlere ayak uydurmaları ve yeraltındaki tehlikeleri tam anlamıyla görerek anlayabilmeleri adına en az 6 aya ihtiyacımız var, ayrıca arkadaşlarımız bu işin ciddiyetini anlamazlarsa bu süreç daha da uzun olur.”
“TTK’DAN 1518 İŞÇİ EMEKLİ OLDU, HALİHAZIRDA TOPLAMDA 7 BİN 786 İŞÇİ İSTİHDAM EDİLİYOR”
Başkan Yeşil, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“TTK’dan 2024 yılında yeraltından 408, yer üstünden 132 olarak 540 işçi, bu yılın ocak ayı sonu itibariyle de yeraltından 785, yer üstünden de 193 olarak 978 işçi emekliye ayrıldı. Şöyle ki 2024 yılında 540 işçi emekliye ayrılarken, bu yılın sadece ocak ayında 978 kişi emekli olmuş. Bir yılda ve bir ayda emekli olanların rakamları apaçık ortada, bu gidişat hiç mi hiç iyi değil. Tedbirlerin ivedilikle alınması zaruri görülmektedir.
Bu arada 2024 yılında ve 2025 yılı ocak ayı sonu itibariyle yeraltından 1193 ve yer üstünden de 325 olarak 1518 işçi emekli oldu. Şu anda kurumda yeraltında 6 bin 459 ve yer üstünde de 1327 olmak üzere halihazırda toplamda 7 bin 786 işçi istihdam edilmektedir.”
“BİR GÜNDE 960 İŞÇİ EMEKLİLİK BAŞVURUSUNDA BULUNDU”
Genel Başkan Yeşil, 2025’in ocak ayında bir günde 960 işçinin emeklilik başvurusunda bulunduğunu da dile getirdi.
TTK’DA SON 10 YILLIK SÜREÇTE TOPLAMDA 8.3 MİLYON TON SATILABİLİR, 13.1 MİLYON TON TÜVANAN KÖMÜR ÜRETİLDİ
TTK 2015-2024’ü kapsayın son 10 yıllık süreçte yıllar itibariyle satılabilir ve tüvanan bazda kömür üretimleri şöyle:
YILLAR SATILABİLİR TÜVANAN
———— ——————— ——————
2015 948.573 1.585.275
2016 911.002 1.496.223
2017 823.042 1.332.165
2018 686.142 1.205.240
2019 734.316 1.323.971
2020 714.758 1.244.587
2021 869.975 1.351.803
2022 1.074.514 1.456.553
2023 782.335 1.069.476
2024 764.036 1.091.904
TOPLAM: 8.308.693 13.157.197
YILLAR İŞÇİ SAYISI
———— ——————
2015 8.978
2016 7.979
2017 7.575
2018 7.135
2019 7.904
2020 7.736
2021 7.429
2022 7.336
2023 7.055
2024 7.786